Radio Naukowe

Słońce jest sporym obiektem. Ma średnicę ok. 1,4 mln kilometrów. To teraz wyobraźcie sobie, że ten ogrom zostaje zgnieciony do obszaru, który zmieściłby się między warszawskim Żoliborzem a Kabatami, czyli miałby średnicę ok 20 kilometrów. Takie ekstrema w świecie istnieją - to gwiazdy neutronowe. Mamy z nimi bezpośrednie związki, bo bez nich prawdopodobnie nie byłoby nowoczesnych technologii w znanym nam kształcie. Wiedza o wnętrzach tych gwiazd może nam pomóc odpowiedzieć na pytania o samiuteńkie początki Wszechświata. Tylko jak się do nich dobrać, skoro są odległe i niewielkie? Posłuchajcie koniecznie 23. odcinka Radia Naukowego. Naszym przewodnikiem jest dr hab. Michał Bejger, prof. Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika PAN || https://users.camk.edu.pl/bejger/ || https://patronite.pl/radionaukowe || https://radionaukowe.pl

Wiecie, że na Ziemi prawdopodobnie jest ponad milion wulkanów? Dużo, prawda? Nie wszystkie jednak są tak widoczne, jak Etna, do której erupcji widowiskowej i niebezpiecznej doszło pod koniec lutego. Dlaczego te niezwykłe dziury w Ziemi istnieją? Dlaczego dochodzi do wybuchów? Jak szybko może pędzić lawa? I dlaczego nasze wulkany to przy pozaziemskich pikuś? O tym wszystkim w 22. odcinku Radia Naukowego opowiada Bartłomiej Krawczyk, autor bloga http://wulkanyswiata.blogspot.com/ || Dołącz do społeczności https://patronite.pl/radionaukowe || https://radionaukowe.pl/

Jak to się dzieje że mrówka wraca do mrowiska, bociany do Polski, a my, np. chcąc wyjść z domu kierujemy się do wyjścia, a nie do szafy? Za wszystko odpowiada zdolność do orientacji w przestrzeni. W świecie zwierząt tak powszechna, że umyka nam, jak skomplikowane obliczenia - bardzo różnych mózgów - za nią stoją. O tym własnie w 21. odcinku Radia Naukowego...z którego dowiecie się także czym trzmiel różni się od odkurzacza, a w czym niemowlę jest podobne do szczura. Opowiada kognitywista, dr Mateusz Hohol z UJ, Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych | hohol.pl | https://www.copernicuscenter.edu.pl/ | https://radionaukowe.pl/ | https://patronite.pl/radionaukowe

Oglądając zdjęcia z imprezy bacznie przyglądamy się, jak to NAS uchwycił obiektyw; zwykle bardzo negatywnie reagujemy na dźwięk naszego nagranego głosu. Dręczy nas nieśmieszny dowcip, który opowiedzieliśmy. Skąd takie skupienie na własnej osobie? I kim w zasadzie jest "ja"? Co dzisiejsze "ja"ma wspólnego z "ja" sprzed kilkunastu lat. W tym wielowątkowym odcinku będzie z nami dr Ilona Kotlewska, z Uniwersytetu Jagiellońskiego, badająca świadomość własnej osoby w oparciu o techniki obrazowania pracy mózgu. https://cutt.ly/skNdL6Q || https://radionaukowe.pl/ || https://patronite.pl/radionaukowe

Tajemnicze zjawisko: dziedziczenie traumy - dziecko, a nawet wnuk czy prawnuk osoby, która przeżyła traumatyczne wydarzenie ma sam czy sama być nim psychicznie obciążona. Wszystko jest tłumaczone epigenetyką. W sieci znajdziecie o tym dużo artykułów, są nawet książki. Kłopot w tym, że dowody są wątpliwe. Zawiłości tego niełatwego tematu w 19. odcinku Radia Naukowego tłumaczy dr hab. Wojciech Dragan, prof. UW || https://www.facebook.com/genyizachowanie || https://radionaukowe.pl/ || https://patronite.pl/radionaukowe

Hasło "teleportacja" jest jednym z najsilniej działających na wyobraźnię. A jeśli jeszcze doda się do tego słówko "kwantowa" to każdy fan nauki zastrzyże uszami.Tych zaś, którzy fizyki kwantowej się trochę lękają uspokajamy - w odcinku mówimy o niej lekko, z wykorzystaniem metafor: konkretnie rękawiczek i pudełek. A gościem tego odcinka jest fan Star Treka, znakomity dydaktyk - co potwierdzają wyróżnienia dla najlepszego wykładowcy przyznawane przez samym najbardziej zainteresowanych - studentów i studentki. Dr hab. Jacek Szczytko z Uniwersytetu Warszawskiego https://www.fuw.edu.pl/~szczytko/ || więcej https://radionaukowe.pl/ || Dołącz do społeczności: https://patronite.pl/radionaukowe

Sytuacja biometeorologiczna jest niekorzystna - wszyscy to słyszeliśmy w prognozach pogody. Ale co to w zasadzie znaczy? W tym odcinku pytam odważnie czy meteopaci istnieją? Czy kiedy babcię strzyka w biodrze to naprawdę będzie padać? Będzie też - trochę szokująca informacja - że wiatr może wpływać na nasze zachowanie.W 17. odcinku Radia Naukowego występuje dr hab. Anita Bokwa, prof. UJ, dyrektor Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ || https://geo.uj.edu.pl/struktura/dyrekcja || https://radionaukowe.pl/ || https://patronite.pl/radionaukowe

Najpierw zorientowaliśmy się, że nasza Galaktyka to nie cały Wszechświat, że jest on dużo większy. Potem okazało się, że się rozszerza, a potem... że rozszerza się coraz szybciej. Powód tego przyspieszenia nazwano enigmatycznie "ciemną energią", która pozostaje wielką zagadką współczesnej astronomii. Aby ją rozwikłać trzeba między innymi... stworzyć bardziej dokładną linijkę kosmiczną. Za co włąśnie zabierają się polscy astronomowie. W 16. odcinku Radia Naukowego występuje prof. Grzegorz Pietrzyński, szef zespołu, który otrzymał presitżony grant ERC Synergy. Za otrzymane fundusze m.in. zostanie wybudowany nowy teleskop w polskim Obserwatorium Cerro Armazones w północnym Chile, który ma pomóc odpowiedzieć na wielkie pytania astronomii https://cutt.ly/bki3FEd || https://radionaukowe.pl/ || https://patronite.pl/radionaukowe || Lektura uzupełniająca: "Czy Wielkich Wybuch był głośny" i "Kłopoty z Eureką. O co kłócą się fizycy?" - Karolina Głowacka & Jean-Pierre Lasota

Liczba spalanych kalorii zależy od naszego temperamentu. Da się jeść chipsy w racjonalnej diecie. Same warzywa i owoce to nie jest racjonalna dieta. Te i inne tematy rozwijamy w 15. odcinku Radia Naukowego. Na pytanie, jak skutecznie schudnąć (i czy w ogóle powinniśmy), odpowiada świetny dietetyk, dr Damian Parol. Autor bloga https://www.damianparol.com/, na którym przystępnie dzieli się specjalistyczną, popartą źródłami naukowymi, wiedzą. Odcinek opiera się na pytaniach zadanych przez Słuchaczki i Słuchaczy Radia Naukowego na profilu na facebooku https://www.facebook.com/RadioNaukowe || https://radionaukowe.pl/ || Dołącz do społeczności Patronek i Patronów https://patronite.pl/radionaukowe

Dinozaur o długości ponad 30 metrów. Zwierzę podobne do leniwca wielkości dzisiejszego słonia; ośmiometrowe - na wysokość - grzyby... Czy kiedyś wszystko było większe? Jak mega była megafauna, megaflora i megafunga? W 14. odcinku Radia Naukowego przedstawiamy katalog wielkich zwierząt (w tym mega słoni spacerujących po dzisiejszej Warszawie), a także analizujemy powody, dla których organizmy stają się bardzo duże albo bardzo małe. Rozważamy również skąd możemy wiedzieć, jak duże było zwierzę, jeśli zachowała się tylko pojedyncza kosteczka. Naszym przewodnikiem jest dr Daniel Tyborowski z Muzeum Ziemi PAN http://mz.pan.pl/ || https://radionaukowe.pl/ || https://patronite.pl/radionaukowe

Białka to podstawa. Są w każdej komórce naszego ciała i pełnią rozmaite funkcje. Budują, transportują, odbierają sygnały, powodują ruch... W uproszczeniu, to takie sznurki, składające się z aminokwasów. Ale - co fascynujące - sama informacja o tym, z jakich aminokwasów składa się białko, nie wystarcza do zrozumienia, jaką funkcję pełni. Potrzebna jest wiedza o jego przestrzennej strukturze. I teraz, skąd to "wow" w tytule. Pod koniec 2020 roku sztuczna inteligencja w postaci programu AlphaFold 2 zaskoczyła wszystkich osiągając 90-procentową dokładność w przewidywaniu struktury 3D białek na podstawie sekwencji aminokwasów (udało się to w 2/3 przypadków). - I to było to wow! - mówi w odcinku dr hab. Joanna Sułkowska, prof. UW, badaczka białek. Dlaczego to ważne? Jeśli będziemy dysponować oprogramowaniem, które będzie szybko i dobrze przewidywało strukturę białek, nauka znacznie przyspieszy. Będzie sprawniej i taniej, co może się przełożyć np. na lepsze opracowywanie leków. To może być początek rewolucji w biologii! || https://cent.uw.edu.pl/pl/person/dr-joanna-sulkowska/ || https://radionaukowe.pl/ || https://patronite.pl/radionaukowe

Diety to niezwykle gorący temat. Zwolennicy tej czy innej diety lubią się podpierać argumentami ewolucyjnymi: że oto człowiek wyewoluował do tego czy owego, zatem powinien jeść to czy tamto. W 12. odcinku Radia Naukowego sprawdzamy te twierdzenia na podstawie diety paleo, obaw w kwestii glutenu i domniemanej uber-mięsożerności człowieka. Opowiada biolożka ewolucyjna, dr hab. Agnieszka Kloch z Uniwersytetu Warszawskiego || https://radionaukowe.pl/ || https://patronite.pl/radionaukowe

Tajemnicze, działające na wyobraźnie - a jednocześnie bardzo proste. "Odrażające" mawiali o nich niektórzy fizycy. Czarne dziury są bohaterkami 11. odcinka Radia Naukowego. Sprawdzamy za co właściwie Roger Penrose dostał Nagrodę Nobla, skoro pierwsze rozwiązanie równań Einsteina przewidujące istnienie czarnych dziur pochodzi już z przełomu 1915/1916 r. Stawiamy też prowokacyjne pytanie: czy coś może się pod czarną dziurę podszywać?Gościem odcinka jest prof. Jean-Pierre Lasota, astrofizyk z ponad 50-letnim międzynarodowym doświadczeniem naukowym - ciągle aktywny zawodowo! Razem z Karoliną jest współautorem dwóch książek. Najnowsza to "Kłopoty z Eureką. O kłócą się fizycy?" || https://www.ccpress.pl/klopoty-z-eureka-449 || https://radionaukowe.pl/ || https://patronite.pl/radionaukowe

Słowa związane z genetyką przeniknęły do (pop)kultury i publicystyki, ale nie zawsze używane są zgodnie z wiedzą naukową. Gubimy się w tej fascynującej dziedzinie nauki, dlatego ten odcinek porządkuje podstawy. Czym jest kod genetyczny? Genom? Ile mamy w sobie genów wirusów? Czy warto wykonywać konsumenckie testy genetyczne? Czy uda się pokonać choroby genetyczne?W 10. odcinku Radia Naukowego gości legenda popularyzacji, prof. Ewa Bartnik z Uniwersytetu Warszawskiego. Zerknijcie do swoich podręczników ze szkoły, może uczyliście się właśnie z książek, których jest współautorką? || Książka Ewy Bartnik: "Co kryje się w naszych genach?" wyd. Zwierciadło || https://radionaukowe.pl/ || https://patronite.pl/radionaukowe

Fale grawitacyjne. To zjawiska tak dziwne, że nie sam Einstein miał problem z ich zaakceptowaniem. Przez lata wydawało się, że ich rejestracja nie będzie możliwa, ale w 2015 to się udało i dzieje się do tej pory, co pozwala na badania niedostępnych do tej pory okolic Wszechświata. – Okazało się, że w tej niewidzialnej części jest jakieś kompletne zoo, menażeria układów podwójnych z różnymi typami czarnych dziury, którymi bardzo, bardzo masywnymi – opowiada w Radiu Naukowym dr hab. Michał Bejger. W dziewiątym odcinku sprawdzamy, co słychać w falach grawitacyjnych. || https://radionaukowe.pl/ || https://patronite.pl/radionaukowe

Ma podwójną naturę: jest wytrzymała i delikatna jednocześnie. Potrafi się wspaniale regenerować, ale to jej stan wyraźnie pokazuje nasz wiek. To na niej pojawia się najczęstszy nowotwór człowieka, o którym najpewniej... nigdy nie słyszeliście. W 8. odcinku Radia Naukowego, bohaterką jest nasza skóra. Opowiada Paulina Łopatniuk, lekarka patomorfolożka, autorka ''Na własnej skórze. Mała książka o wielkim organie" || https://www.facebook.com/patolodzynaklatce || https://radionaukowe.pl/ || https://patronite.pl/radionaukowe

Niby nasza cywilizacja opiera się na technologii, wiedzy, informacji, a tymczasem wiara w przepowiadanie przyszłości, siłę kart tarota czy astrologii trzyma się dobrze. Szczególne wzmożenie widać w okolicy Sylwestra i Nowego Roku.W specjalnym, podwójnym odcinku, Radio Naukowe bierze na warsztat temat wróży i wróżek. W części pierwszej psycholog prof. Tomasz Grzyb tłumaczy jakie chwyty stosują trudniący się tym zawodem, żeby zrobić na nas wrażenie. W części drugiej, rozmowa z astronomem, który nauczył się stawiać horoskopy. Prof. Marek Abramowicz tłumaczy, dlaczego astrologia to bzdura, a jednocześnie nie krytykuje Keplera, który astrologiem był. Rozmowa z motywem horoskopu prezydenta Andrzeja Dudy. || https://radionaukowe.pl || https://patronite.pl/radionaukowe

W ciągu roku Ziemianie (ludzie) wypijają niecałe 36 miliardów litrów czystego alkoholu. Alkohol wzbudza wesołość, ośmiela, ale i powoduje apatię, agresję, chęć do seksu (jednocześnie go zaburzając), plącze nogi, język, zaburza pamięć. Dlaczego ta substancja tak silnie i tak różnie wpływa na nasze zachowanie? Karolina analizuje to razem z neuronaukowcem dr. Pawłem Boguszewskim. Krok po kroku przechodzą przez imprezę - od pierwszego shota przez urwanie filmu do długotrwałych skutków zdrowotnych picia. || radionaukowe.pl || https://patronite.pl/radionaukowe

Święta to festiwal grzybów. Ale owocniki borowików i pogrzybków to tylko maleńki fragment ich przebogatego świata. Poznałam go dobrze dzięki dr hab. Marcie Wrzosek, mykolożce, czyli badaczce grzybów, z Uniwersytetu Warszawskiego. Razem napisałyśmy książkę "W czym grzyby są lepsze od ciebie?". Rozmawiamy o zdrowotnych właściwościach niektórych grzybów, gatunkach, jakie można znaleźć zimą, dlaczego lepiej nie jadać grzybów z parków, o grzybach łazienkowych (jak się ich pozbyć), grzybach fruwających w naszych mieszkaniach (mogą być groźne), o grzybach manipulatorach… Takich jak owadomorek, pasożyt, który „rozkazuje” muchom! Podcast idealny do lepienia pierogów! || radionaukowe.pl || patronite.pl/radionaukowe

Sars-Cov-2, nowy koronawirus, zmienił świat w którym żyjemy. Teraz mamy szansę go pokonać dzięki szczepionce. Jak ona działa? W jaki sposób pobudza nasz organizm do obrony przed wirusem? Jak udało się opracować ją tak szybko? Odcinek z jednym z najbardziej znanych i uznanych ekspertów wirusologów, dr hab. Tomaszem Dzieciątkowskim z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. M.in. pod jego redakcją naukową ukazało się opracowanie "Koronawirus Sars-Cov-2. Zagrożenie dla współczesnego świata". || FB: Tomasz Dzieciątkowski - Trust me I'm a Virologist || radionaukowe.pl (rozmowa nagrywana 16.12)

Naukowcy i inżynierowie od lat pracują nad opanowaniem fuzji jądrowej, reakcji, która napędza gwiazdy. To niezwykle trudne technologicznie, ale jeśli się uda – jako ludzkość możemy uzyskać dostęp do super taniej i czystej energii. To będzie prawdzimy game changer. O elektrowniach termojądrowych przyszłości opowiada dr hab. Jacek Rzadkiewicz z Narodowego Centrum Badań Jądrowych || ncbj.gov.pl || radionaukowe.pl

W ciągu 2020 roku musieliśmy nagle nauczyć się żyć w świecie, w którym kontakty z innymi są bardzo ograniczone. Dlaczego dystans społeczny nas męczy? Dlaczego tak bardzo potrzebujemy innych osób? I co u ludzi pełni funkcję... iskania?Opowiada dr Magdalena Babiszewska, biolożka ewolucyjna. || zbetonowejdzungli.pl || radionaukowe.pl

Oczywiście dlatego, że oś obrotu Ziemi jest ustawiona krzywo wobec płaszczyzny orbity. Ale dlaczego tak jest? Czy coś w nas uderzyło? Jak to wygląda na innych planetach? O naszym Układzie Słonecznym, poszukiwaniu "drugich Ziem", kosmicznej modzie na obroty i krążenie, a także dziwnych dźwiękach wędrujących na pokładach Voyagerów opowiada dr Jakub Bochiński, astronom ze stowarzyszenia Rzecznicy Nauki. || kubabochinski.pl || radionaukowe.pl